Agencja rozwoju sportu i redefinicja roli sportu w administracji publicznej

Główne tezy:

1. Polska zmaga się z coraz większymi problemami w obszarze wyzwań sportu powszechnego jak i zawodowego.

2. Interwencjonistyczny, istniejący obecnie w Polsce, model funkcjonowania sportu bazujący na potrzebie realizacji określonych celów społecznych, powinien być akcentowany na gruncie apolitycznym, urzędniczym i w oparciu o najnowsze statystyki oraz badania. Ten model powinien być również eskalowany z uwagi na istotne zadania i potrzeby ze strony Państwa.

3. Założenia interwencjonistycznego modelu sportu powinna realizować, w uzupełnieniu do MSIT i innych organów odpowiedzialnych za sport, Agencja Rozwoju Sportu. Do jej zadań powinny należeć: coroczne publikowanie kierunków polityki sportowej państwa, komercyjne wsparcie sektora sportowego od strony consultingowej, realizacja promocji polskiego sportu zagranicą, szkolenie kadr sektora sportowego od strony zarządczej i efektywnego gospodarowania, realizacja zadań wskazanych przez ministra właściwego ds. sportu, realizację badań nad sportem od strony nauk ekonomicznych, a także podstaw prawa sportowego, opiniowanie projektów legislacyjnych ze świata sportu

4. Obecne finansowanie sportu ze środków publicznych nie zapewnia efektywnej obsługi sektora sportowego i nie pozwala na realizację ambitnych polityk sportowych, potrzebnych z uwagi na polską rację stanu. Nowoczesna polityka sportowa wymaga realizacji dodatkowych zadań przez stronę publiczną.

5. Agencja Rozwoju Sportu, w proponowanym schemacie, aktywnie synergizuje rozproszone działania państwa w obszarze sportu powszechnego oraz zawodowego.

Stan faktyczny

Sektor sportowy w Polsce zmieniał się dynamicznie od początku lat 90 dwudziestego stulecia w ramach zmian ustrojowych. Należy zauważyć, że przez ostatnie ponad sto lat jego rola w państwie polskim ulegała dynamicznym zmianom; od wizji wielkiego przywódcy narodu, marszałka Józefa Piłsudskiego, który powołał do życia pierwszą Akademię Wychowania Fizycznego, mającą być podwaliną sprawności obywateli oraz wojska,
po obecność sekcji e-sportowych w wielu klubach sportowych współczesnej Polski.

Nie można jednak zapominać, że ogromny wpływ na kształt dzisiejszego sektora sportowego w naszym kraju miały lata komunizmu, które na trwale ustanowiły określone warunki funkcjonowania sportu jako zjawiska społecznego. Jest to okoliczność faktyczna niepodlegająca (w ramach niniejszego artykułu) kwantyfikacji ontologicznej. Następstwem takiego stanu rzeczy są zjawiska w swojej naturze zarówno pozytywne,
jak i negatywne. Tym, co z pewnością udało się osiągnąć, jest maksymalizacja roli Akademii Wychowania Fizycznego, rozwój sportu na poziomie instytucjonalnym, upowszechnienie wychowania fizycznego oraz nadanie wartościom sportowym doniosłości rangi państwowej. Do negatywnych następstw należy odziedziczenie przez sektor sportowy w Polsce po 1989 r. wielu problemów kadrowych w związkach sportowych i niejednokrotnie trudności proceduralne w realizacji przejrzystej polityki personalnej. Ponadto  świadomość realiów nowoczesnej ekonomii sportu we wczesnych latach po transformacji nie pozwalała na udane inwestycje w kluby sportowe przez nowo powstającą klasę wyższą, składającą się
z odnoszących sukcesy komercyjne przedsiębiorców. Zdecydowanie problemem okazywał się- w ramach Akademii Wychowania Fizycznego- brak właściwej oferty edukacyjnej dla rozważań dotyczących zarządzania w sporcie, ekonomii sektora sportowego i nauk pokrewnych. Zarządzanie w sektorze sportowym stawało się zjawiskiem oddolnym.
Tu można dostrzec uderzającą wręcz przepaść pomiędzy państwami z bloku komunistycznego a USA, gdzie katedry ekonomii sportu, marketingu sportowego oraz prawa sportowego powstawały w efekcie komercjalizacji baseballu i footballu amerykańskiego
w latach 50 XX w. Stopień zaawansowania wiedzy dotyczącej tych dziedzin w Ameryce jest nieporównywalnie większy niż w Europie, co do dziś uwidacznia się przy okazji wielu zjawisk. Warto tu wymienić chociażby efektywne organizowanie rozgrywek sportowych, maksymalizację zysków z turniejów czy powiązanie sportu na trwałe.

Sport w Polsce po 1989 r.

Choć mija ponad 30 lat od transformacji ustrojowej, to wciąż nie można powiedzieć, żeby sektor sportowy rozwijał się wprost proporcjonalnie do innych sektorów gospodarki narodowej. Ostatnimi laty widzimy oczywiście zauważalną poprawę, jednak więcej problemów pozostaje nadal niezaadresowanych. Co więcej – pandemia Covid-19
i wynikające z niej restrykcje sanitarne jeszcze bardziej odcisnęły się na sektorze sportowym w Polsce. Branża sportowa oraz fitness otrzymała znaczący cios w postaci obostrzeń związanych z pandemią Covid-19[1]. Nawet bez obostrzeń prawnych istniało spore zapotrzebowanie na zmniejszenie dystansu społecznego oraz realizację osobistej polityki bezpieczeństwa.

Współczesne wyzwania sportowej polityki państwa

Istnieje wysokie zapotrzebowanie społeczne na „zadośćuczynienie” branży fitness
za niesprzyjające okoliczności pandemii Covid-19. Co prawda, sytuacja ta nie rozkłada się równomiernie na cały sektor sportowy, który doświadczył epidemii w różny sposób (w wielu wypadkach tarcze okazały się wystarczające).

W świetle zebranych doniesień z ostatnich lat można wyciągnąć następujące wnioski: elektorat prawicowy i skrajnie prawicowy bardzo często interesuje się piłką nożną. Prawdopodobieństwo poprawy wyników turniejowych poprzez głośne działania agencji może stanowić punkt zwrotny powyższego zainteresowania. Z kolei w środowiskach lewicowych istnieje coraz większa samoświadomość w obszarze aktywności ruchowej ogółu społeczeństwa. Zaangażowanie agencji w wymienionych obszarach może wpływać
na społeczną legitymację realizacji niniejszego przedsięwzięcia.

Nowoczesny sektor gospodarki czasu wolnego wymaga stale aktualizowanego prawa pod kątem efektywności i regularnej ekonomicznej analizy prawa. W tym obszarze działania
i kompetencje Agencji mogą okazać się niezbędne.

Podstawowym zadaniem jest przeprowadzenie inicjatywy ustawodawczej
w przedmiocie powołania Agencji. Jej funkcjonowanie, zarząd oraz zadania muszą być zdefiniowane w akcie prawnym rangi ustawy, a finansowane z części 25 budżetu Kultura Fizyczna i Sport. Jej działanie wymagać będzie dokapitalizowania wydatków przewidzianych na tę część budżetu państwa. Budżet MSiT na rok 2022
w okolicach 1,7 mld zł stanowi zauważalny wzrost w stosunku do lat poprzednich, jednak wciąż nie pozwala na wielkoskalową transformację sektora sportowego w Polsce.
Nie nawiązując nawet do problemów ciągnących się za sektorem w związku ze zmianą ustroju, warto zwrócić uwagę chociażby na problemy wynikłe z realizacji reżimu sanitarnego przy okazji pandemii Covid-19.

Należy zwrócić uwagę na fakt, iżstraty branży fitness spowodowane pandemią w roku 2020 r. można szacować na ok. 3-4 mld zł, co oznacza, że trzeba będzie je odrabiać co najmniej 5-7 lat. Zdecydowana pomoc państwa i działanie w tym zakresie mogą zostać odebrane jako ukłon w stronę branży, która była jedną z najmocniej dotkniętych pandemią Covid-19.

Istnieje zatem potrzeba redefinicji mechanizmu finansowania i zwiększenie sukcesów turniejowych. Efektywne gospodarowanie środkami publicznymi stanowi podstawę pożądanego poziomu aktywności fizycznej mieszkańców kraju oraz rozwoju sportu zawodowego. W Polsce niezbędne jest wprowadzenie rozwiązań systemowych i prawno-administracyjnych wzorowanych na dobrych praktykach Europy Zachodniej, m.in. Hiszpanii czy Niemiec. Rozwiązania te mogłyby także przyczynić się do wzrostu liczby sukcesów sportowych, a zwycięstwa zwykle wiążą się z poprawą wskaźnika rozwoju gospodarczego. Do tego potrzebne jest nowe ciało, które będzie wspierać istniejące mechanizmy.

Niebagatelną potrzebą są również zmiany w systemie kształcenia. Rosnące zainteresowanie zatrudnieniem w branży sportu wymaga ułatwień w procesie kształcenia kompetentnych kadr, których zakres specjalizacji i zadań rośnie wraz z wprowadzeniem do sportu nowoczesnych technologii. Przyszła legislacja powinna zmierzać do ułatwienia zdobywania uprawnień instruktorskich absolwentom szkół mistrzostwa sportowego w ramach ich dyscyplin sportowych. Wyzwaniem pozostaje niewystarczający poziom profesjonalizacji kompetencji kształtowanych w sporcie po zakończeniu edukacji wyższej.

Budowanie wizerunku klubu oraz sponsora potrzebuje wzmocnienia systemu zachęt finansowania sportu. Brand może stanowić nawet 70% przychodów klubu sportowego.
W historii zdarzały się przypadki, kiedy roczna stopa zwrotu akcji klubu piłkarskiego sięgała prawie 130%. Sponsorowanie klubu przez firmę przynosi jej korzyści
w postaci pozytywnego nastawienia kibiców do marki oraz świadomości marki i jej produktów.

Naprzeciw powyższym postulatom wychodzi propozycja Agencji Rozwoju Sportu wraz
z kompleksowo zasygnalizowanymi zadaniami: wykonawczymi (np. infrastruktura), consultingowymi, a także strategicznymi. W zakładanym projekcie Agencja odpowiada
za wiele aspektów: szkoleniowy, popularyzacyjny, wspierający;  aktywnie synergizując rozproszone działania państwa w obszarze sportu powszechnego oraz zawodowego.

Obecne finansowanie sportu

Na rok 2022 r. pierwotnie planowane było 1,7 mld zł budżetu Ministerstwa Sportu
i Turystyki. Na rok 2021 r. z Programu Rozwoju Infrastruktury Sportowej przewidziano 250 mln zł, co w 2022 r. pozwala na wybudowanie około 5 dużych hal lekkoatletycznych.

W części 25 Kultura Fizyczna w 2020 r. wykonanie wydatków, wraz z wydatkami niewygasającymi*, ukształtowało się na poziomie 311 358 tys. zł, co stanowi 98,1% planu
po zmianach. Wydatki poniesiono na:

1.1. zadania administracji publicznej (dział 750) – 28 691 tys. zł;

1.2. zadania w zakresie obrony narodowej (dział 752) –  25 tys. zł;

1.3. zadania z obszaru kultury fizycznej (dział 926) – 282 642 tys. zł, w tym:

dotacja podmiotowa dla Polskiej Agencji Antydopingowej – 6 273 tys. zł,

dotacja celowa dla Centralnego Ośrodka Sportu na dofinansowanie zadań związanych z bieżącym utrzymaniem

i zarządzaniem obiektami sportowymi –  24 171 tys. zł,

dotacja podmiotowa dla Polskiego Laboratorium Antydopingowego – 2 600 tys. zł,

dotacja celowa dla Polskiego Laboratorium Antydopingowego na realizację projektów badawczych –  800 tys. zł,

dotacja majątkowa dla Polskiego Laboratorium Antydopingowego na zakup sprzętu służącego do przeprowadzania badań antydopingowych  –  800 tys. zł,

dotacje celowe dla Instytutu Sportu – Państwowego Instytutu Badawczego na dofinansowanie zadań bieżących – 3 148 tys. zł,

zadania zlecone w zakresie kultury fizycznej – 206 680 tys. zł,

dotacje majątkowe dla jst – 4 900 tys. zł,

pozostała działalność w zakresie kultury fizycznej – 33 270 tys. zł.

2.0 Wykonanie planów finansowych państwowych funduszy celowych

2.1 Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej

Wykonanie planu finansowego Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej w 2020 r. przedstawia się następująco:

Stan Funduszu na początek roku – 272 862 tys. zł, w tym środki pieniężne

– 240 141 tys. zł.

Przychody – 822 147 tys. zł, z tego wpływy z dopłat do stawek w grach losowych stanowiących monopol państwa – 827 307 tys. zł, pozostałe przychody –

17 744 tys. zł, rozliczenie innych nieplanowanych przychodów – minus 22 904 tys. zł.

Koszty – 877 529 tys. zł, z tego:

Przebudowa, remonty i dofinansowanie inwestycji obiektów sportowych – 452 989 tys. zł,

Rozwijanie sportu wśród dzieci i młodzieży – 366 233 tys. zł,

Rozwijanie sportu wśród osób niepełnosprawnych – 38 235 tys. zł,

Zadania określone w przepisach o zdrowiu publicznym w zakresie aktywności fizycznej – 20 000 tys. zł,

Inne koszty – odpis aktualizujący należności – 72 tys. zł,

4. Stan Funduszu na koniec roku – 217 480 tys. zł, w tym środki pieniężne – 195 573 tys. zł.

2.2 Fundusz Zajęć Sportowych dla Uczniów

Wykonanie planu finansowego Funduszu Zajęć Sportowych dla Uczniów w 2020 r. przedstawia się następująco:

1. Stan Funduszu na początek roku – 17 790 tys. zł, w tym środki pieniężne 17 589 tys. zł.

2. Przychody – 20 103 tys. zł, z tego opłaty z usług w zakresie reklamy napojów alkoholowych – 18 800 tys. zł,    pozostałe przychody – 1 303 tys. zł.

3. Koszty – 20 618 tys. zł, z tego:

Zajęcia sportowe dla uczniów – 16 259 tys. zł,

Zadania określone w przepisach o zdrowiu publicznym w zakresie aktywności fizycznej – 4 359 tys. zł.

4. Stan Funduszu na koniec roku – 17 274 tys. zł, w tym środki pieniężne 16 179 tys. zł.

Jak możemy zauważyć, patrząc na powyższe wydatki, realizowany jest szereg celów polityki sportowej państwa, które muszą znaleźć swoje finansowanie w państwie określonym konstytucyjnie jako Społeczna Gospodarka Rynkowa i zgodnie z tą samą Konstytucją realizującym wsparcie sektora sportowego, w tym w szczególności w obszarze sportu dzieci
i młodzieży. Jednakże pogłębiona analiza powyższych wydatków sygnalizuje dość niepokojące wnioski. Należy zauważyć, że w powyższym zestawieniu brak jest środków jednoznacznie kierowanych na doradztwo strategiczne w obszarze sportu, poszukiwanie intratnych kontraktów dla polskich sportowców zagranicą, innowacje w obszarze sportu. Ponadto należy zwrócić uwagę, że wydatki na infrastrukturę sportową są dalece nieprzystające do potrzeb blisko czterdziestomilionowego państwa. Naturalnie, należy
tu stanowczo podkreślić, że nie jest intencją autora nakłaniać decydentów publicznych do niedozwolonej pomocy państwowej w sektorze sportowym. W tym jednakże obszarze nic nie stoi na przeszkodzie, aby sektor publiczny zainicjował działania komercyjne w zakresie wsparcia sektora sportowego, jak realizować wielkoskalowe przedsięwzięcia
na odpowiednim poziomie, gwarantując jednocześnie ich jakość.

Stan prawny

W ujęciu historycznym

Należy zauważyć, że istnieje dosyć duża luka prawna w zakresie obecnie postulowanym. Niniejsza propozycja wynika przede wszystkim z faktu, iż rzeczywistość regulacji sportu w dużej mierze nie ma charakteru obligacji prawno-pozytywnej. Gros przepisów ma charakter prawa prywatnego i ujęcie publiczne sprowadza się  głównie do nadzoru, częściowego finansowania, a także zapewnienia bezpieczeństwa. Decydent publiczny poprzez zaniechanie wsparcia sektora nie powoduje maksymalizacji jego potencjału, co w przytoczonych okolicznościach jawi się jako konieczne. Brak większego zainteresowania państwa sektorem sportowym po czasach transformacji ustrojowej powoduje, że ów sektor nie rozwijał się w Polsce proporcjonalnie wobec innych sektorów otwierającej się gospodarki. Należy jednak podkreślić, że ostatnimi czasy – w szczególności od ostatnich kilku lat, sytuacja ta zaczyna się zmieniać[2]. W niniejszym opracowaniu zwrócimy przede wszystkim uwagę na rolę państwa w sektorze sportowym oraz możliwość jej roztropnego zwiększenia.

Źródła prawa sportowego w ujęciu prawno-międzynarodowym

Sport wciąż nie jest wzmiankowany w najważniejszych dokumentach kształtujących regulacje  międzynarodowe. Stojąc na gruncie prawa międzynarodowego, należy wszakże podkreślić postanowienia Międzynarodowej Karty o Edukacji i Aktywności Fizycznej oraz Sporcie z 1978 r.[3] Traktuje ona, iż każdy człowiek ma swobodne prawo do edukacji oraz aktywności fizycznej, które to prawo nie może być przedmiotem jakiejkolwiek dyskryminacji, w tym szczególnie: płciowej, etnicznej, opartej na orientacji seksualnej, narodowości czy wyznaniu religijnym. Prawo do aktywności fizycznej i sportu często bywa kojarzone z prawami człowieka i jako takie zostaje ono zasygnalizowane w Karcie Olimpijskiej, która jest prawnym umocowaniem ruchu olimpijskiego na świecie, jest powszechnie szanowana i uznawana. Autorzy jednego z podręczników do prawa sportowego podkreślają również: „Zwalczanie dyskryminacji w sporcie ma miejsce na szczeblu międzynarodowym w ramach m.in. Konwencji o Prawach Dziecka z 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.), gdzie pod pojęciem nauki rozumie się także rozwijanie zdolności fizycznych (art. 29), jednocześnie podkreślając prawo dziecka do wypoczynku i czasu wolnego, do uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych (art. 31), zwraca się uwagę na potrzebę przeciwdziałania dyskryminacji (m.in. art. 23 i 24). Wskazać też wypada na przepisy Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych z 13.12.2006 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1169), w których dostrzega się potrzebę umożliwienia osobom niepełnosprawnym udziału, na zasadzie równości z innymi osobami, w działalności rekreacyjnej, wypoczynkowej i sportowej (art. 30).[4]” Oprócz tego należy oczywiście wspomnieć o przepisach i polityce Unii Europejskiej, która realizuje przez sport politykę włączenia społecznego[5]. W prawodawstwie unijnym art. 6 TFUE określa kompetencje UE w obszarze sportu. Z kolei art. 165 TFUE precyzuje zakres unijnego obszaru kompetencyjnego oraz procedury umożliwiające ich realizację. Przepisy te zostały wprowadzone do TFUE Traktatem Lizbońskim z 2007 r., a weszły w życie 1.12.2009 r.

Źródła prawa sportowego – prawo stanowione w Polsce

Ekosystem sportu opiera się o przepisy stanowione przez państwo (możemy
tu uwzględnić chociażby fundamentalną ustawę o sporcie z roku 2010), przepisy stanowione przez związki i stowarzyszenia na poziomie wewnętrznym oraz przepisy o charakterze regulaminowym. W niniejszym opracowaniu najważniejsze miejsce będzie mieć Konstytucja RP i Ustawa o sporcie, które nadają kształt większości zadań związanych ze sportem
na terenie państwa polskiego.

Konstytucja RP

Na szczeblu prawa krajowego sport znajduje swoje wzmiankowanie w Konstytucji RP, ustawie o sporcie i innych aktach prawnych rangi ustawowej, a także rozporządzeniach
i prawie lokalnym. Art. 68 ust 5. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wskazuje, iż: „Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży”. Przepis ten wyraźnie sygnalizuje charakter polskiego prawodawstwa w stosunku do sektora sportowego[6]. Owo poparcie sprowadza się de facto do realizacji niezbędnego minimum. Taki stan rzeczy jest spowodowany faktem, iż w 1997 r. sektor sportowy nie był absolutnie priorytetowy
i sama opinia publiczna była znaczniej bardziej ukierunkowana na rozwiązania o charakterze liberalnym. W późniejszych latach okazało się, że inicjowanie wielu przedsięwzięć przez państwo ma jeszcze charakter niezbędny.[7]

Ustawa o sporcie z 2010 r.

Pewną konsekwencją takiego ustanowienia miejsca sportu w przepisach prawa jest ustawa o sporcie z 2010 r., która sprawnie systematyzuje wiele zjawisk omawianego sektora. Ustawa określa: zasady działania klubów i związków sportowych, zasady działania polskich związków sportowych, zasady nadzoru nad polskim związkiem sportowym, uprawnienia Polskiego Komitetu Olimpijskiego, zasady wspierania sportu przez władze publiczne, zasady bezpieczeństwa w sporcie, kwalifikacje zawodowe w sporcie, zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz rozstrzygania sporów w sporcie. Możemy tutaj zauważyć, że niniejsza ustawa nie uwzględnia strategicznych kierunków rozwoju sektora sportowego. Co więcej, kolejnym dowodem na brak daleko idącej centralizacji (jako konsekwencji interwencjonistycznego modelu polityki sportowej, o czym w dalszej części) jest fakt, iż § 27 ust.1 ustawy o sporcie traktuje, iż: „Tworzenie warunków, w tym organizacyjnych, sprzyjających rozwojowi sportu stanowi zadanie własne jednostek samorządu terytorialnego.” W świetle niniejszych rozważań wydaje się niezbędnym nowelizacja istniejących przepisów w celu rozszerzenia katalogu podmiotów posiadających zadanie wsparcia sektora sportowego o publiczny podmiot szczebla centralnego.

Prawo Sportowe i Polityka Sportowa

W 1971 r. prof. Andrzej Szwarc tak pisał o problematyce prawa sportowego:
„W bardzo obszernym piśmiennictwie zagranicznym formułowano bowiem w tych kwestiach szereg teorii i poglądów. Wszystkie te rozwiązania należałby najpierw zrelacjonować i następnie zweryfikować, wybierając tą drogą koncepcje, które w świetle polskiego prawa karnego są najbardziej trafne i uzasadnione.” [8] W ramach refleksji nad niniejszym poglądem należy zauważyć, że tak jak specyfika prawno-sportowa, tak sam popyt na sport ze strony społeczeństw i rządów jest bardzo zróżnicowany i kształtuje się on bardzo indywidualnie w zależności od państwa, w którym funkcjonuje. Nie da się przełożyć 1:1 doświadczeń i specyfiki innych nacji na obszar kultury sportowej, gdyż jest on pochodną wielu aspektów kulturowych danego państwa: jego sytuacji historycznej, gospodarczej, socjalnej i wielu innych. To bardzo istotne z punktu widzenia potrzeb prowadzenia polityki sportowej przez państwo (lub jej brak). Każdorazowo musi być ona indywidualną pochodną wielu zmiennych, które w efekcie dadzą jej optymalny kształt. Trudno tu o przełożenie mechanizmów gospodarczych, bo polityka sportowa w zależności od szerokości geograficznej zorientowana jest na diametralnie inne cele. W państwach autorytarnych może być emanacją pokazu siły oraz realizacją etosu narodowego. W państwach rozwiniętych zaś  może być np. zinstytucjonalizowaną formą walki z chorobami cywilizacyjnymi (w momencie, gdy dla przykładu sektor sportu zawodowego nie będzie potrzebował daleko idącego wsparcia ze strony władz państwowych).

Polityka Sportowa w Polsce – konieczne kierunki

            Należy w tym miejscu postawić pytanie: na co powinna być nakierunkowana polityka sportowa w Polsce? Na sport powszechny czy zawodowy? W opinii autora – równomiernie. Należy zauważyć, że Polska jako kraj stosunkowo bogaty zaczyna zmagać się z coraz większą falą otyłości[9]. Ponadto, jeżeli spojrzymy na sukcesy polskiego sportu, należy przytoczyć fakt, że w klasyfikacji medalowej zimowych igrzysk olimpijskich wszech czasów Polskę wyprzedzają chociażby Czechy czy Białoruś[10]. W przypadku męskiej piłki nożnej, która jest najpopularniejszym sportem wśród Polaków, od lat 30 XX w. zdobyliśmy dwa medale mistrzostw świata.

            Problem z realizacją holistycznych założeń społecznych wobec sportu, tak powszechnego, jak i zawodowego, obliguje do pogłębionej refleksji centralnych organów państwa, a także intensyfikacji działań zmierzających do rozwiązania kluczowych problemów. W dalszej części przytoczony zostanie opis interwencjonistycznego oraz nieinterwencjonistycznego modelu kształtowania polityki sportowej. W opinii autora należy pogłębiać interwencjonistyczne podejście do sektora sportowego i maksymalizować korzyści
z modelu interwencjonistycznego celem zapobieżenia przyszłym nieodwracalnym skutkom.

Interwencjonistyczny a nieinterwencjonistyczny model polityki sportowej

            Tak jak w przypadku innych sektorów gospodarki, fundamentalnym zagadnieniem jest stopień zaangażowania państwa w realizację określonej polityki. W naturalny sposób pozostaje to kwestią światopoglądową oraz wynikającą z zapotrzebowania i wrażliwości danej społeczności, a także aktualnych trendów politycznych. Należy zauważyć, że każda polityka w krótkim, średnim oraz długim terminie posiada swoje mocne i słabsze strony.

Biorąc pod uwagę nadzór ministra właściwego ds. sportu nad polskimi związkami sportowymi oraz prowadzenie w ogóle polityki sportowej państwa[11] zakłada się, iż w Polsce występuje charakterystyczny dla państw z obszaru civil law, model interwencjonistyczny prowadzenia polityki sportowej.[12] Niestety jesteśmy również świadkami, iż korzyści funkcjonowania takiego modelu nie są maksymalizowane. Taka forma publicznego zorientowania na sektor sportowy pozwala nadawać mu określony kształt i realizować określone działania z perspektywy świadomego planowania i projektowania, czego potencjał nie zawsze jest efektywnie wykorzystywany.

Agencja Rozwoju Sportu

            Jak już wcześniej wspomniano, pomimo funkcjonującego modelu interwencjonistycznego prowadzenia polityki sportowej wiele z działań pozostaje niezaadresowanych, a sam system funkcjonuje w sposób rozproszony. W obecnym momencie cały czas brakuje strategicznego impulsu rozwoju sektora, który w sposób apolityczny kierunkowałby działania sektora publicznego na politykę sportową. W przekonaniu autora Agencja Rozwoju Sportu mogłaby pełnić uzupełniającą rolę wobec organów funkcjonujących obecnie jako państwowe organy zaangażowane w szeroko rozumianą 25 część budżetu państwa: Kultura Fizyczna.

            Rolą Agencji Rozwoju Sportu powinno być przede wszystkim: coroczne publikowanie kierunków polityki sportowej państwa, komercyjne wsparcie sektora sportowego od strony consultingowej, realizacja promocji polskiego sportu zagranicą, szkolenie kadr sektora sportowego od strony zarządczej i efektywnego gospodarowania, realizacja zadań wskazanych przez ministra właściwego ds. sportu, realizacja badań nad sportem w aspekcie nauk ekonomicznych, a także podstaw prawa sportowego, opiniowanie projektów legislacyjnych ze świata sportu oraz inne działania niezaadresowane w Ustawie o sporcie oraz aktach prawnych okalających sektor. Poniżej zostaną przedstawione wybrane argumenty dotyczące każdej z przedstawionych propozycji z zakresu kompetencyjnego Agencji Rozwoju Sportu.

Kierunki polityki sportowej państwa

            Interwencjonistyczny model funkcjonowania sportu, bazujący na potrzebie realizacji określonych celów społecznych, powinien być akcentowany na gruncie apolitycznym, urzędniczym i w oparciu o najnowsze statystyki oraz badania. Posiadając określone zaplecze analityczne Agencja mogłaby precyzyjnie definiować główne problemy wynikające z obszaru sportu powszechnego oraz zawodowego i w ramach kierunków polityki przedkładać
je rokrocznie ministrowi ds. kultury fizycznej oraz publikować w celu informowania opinii publicznej.

Wsparcie sektora sportowego od strony consultingowej

            Po wyjściu z realiów państwa komunistycznego sektor sportowy nie dysponował wzorcem najlepszych praktyk. Jak wiadomo, realia funkcjonowania autonomicznego ruchu sportowego diametralnie różnią się od siebie w państwach demokratycznych
i komunistycznych (a nawet autorytarnych). Problemy z efektywnym zarządzaniem klubami sportowymi, przenikanie się świata sportu oraz grup przestępczych, a także znikoma komunikacja z kibicami stanowią niezawinione ułomności sektora, który miał obiektywną trudność z recepcją najlepszych wzorców ze świata. Państwo powinno na zasadach komercyjnych i przy wykorzystaniu najlepszych ekspertów wspierać sektor sportowy efektywnym consultingiem tak długo, jak długo będzie istniał popyt na takie działanie. Docelowo aktywność państwa na tym polu powinna zostać zastąpiona przez efektywną
i dobrą konkurencję, która powstanie z czasem z wykorzystaniem wzorca publicznego. Wcześniej nie istnieje możliwość efektywnego zainspirowania pożądanych działań.

            Promocja polskiego sportu zagranicą

Choć ostatnie doniesienia medialne wskazują na to, że państwo za pomocą swoich instytucji podejmuje pierwsze działania w tym obszarze, należy zauważyć, że promocja polskiego sportu zagranicą (służąca min. pozyskiwaniu sponsorów) powinna być przeprowadzana
na wysoce wyspecjalizowanym poziomie, celem maksymalizacji efektu.

            Proces szkolenia kadr

Agencja jako podmiot uczestniczący w procesie szkolenia kadr dla sektora sportowego powinna umożliwiać szkolenia, studia podyplomowe oraz dawać wsparcie w przygotowaniu  sylabusów przedmiotowych dla uczelni wyższych chcących uczestniczyć w efektywnym szkoleniu menadżerów sektora sportowego. Ponadto podmiot taki powinien przygotowywać zestawienie najlepszych praktyk szkoleniowych ze świata jako element procesu realizacji efektywnego modelu szkolenia menadżerskiej kadry sportowej, która w przyszłości będzie inspirować ruch sportowy oddolnie.

            Wytyczne legislacyjne do utworzenia Agencji

Przy założeniu, że realizacja zadań z zakresu sportu należy do istotnych z punktu widzenia państwa, należy poważnie rozważyć nowelizację ustawy o sporcie z 2010 r.,
a w szczególności zmianę art. 27 ust. 1, tak  aby w jasny sposób definiował również zadania rządu centralnego na rzecz sportu. Poza tym faktem w obecnym stanie prawnym nie istnieją przeszkody uniemożliwiające inspirację do utworzenia Agencji Rozwoju Sportu, która
w opinii autora powinna być powołana do życia na podstawie odrębnych przepisów rangi ustawowej.

Wskazana ustawa powinna realnie określać zadania Agencji w przedmiocie działań wskazanych w treści niniejszego opracowania. Z założenia Agencja powinna być wsparciem dla realizacji polityki sportowej ministra właściwego ds. kultury fizycznej, który przy jej pomocy powinien poszerzyć pakiet swoich kompetencji w obszarze kierunków polityki sportowej. W związku z powyższym w pewnym sztywnym zakresie Agencja powinna być zobligowana do wsparcia polityki prowadzonej przez ministra, co jednak nie powinno pozbawiać Agencji swoistej autonomii. Autonomia ta powinna być przede wszystkim wyrażona w swobodzie prowadzenia badań, a także przygotowaniu kierunków polityki sportowej państwa, które powinny mieć szczególne oparcie we wspomnianych badaniach.

Kolejnym aspektem, w którym agencja powinna być zobligowana do współpracy
z innymi podmiotami jest kwestia promocji polskiego sportu. W przedmiotowej ustawie należy uwzględnić przede wszystkim ścisłą kooperację z ministrami ds. kultury fizycznej spraw międzynarodowych oraz turystyki, tak aby osiągnąć synergię wszystkich działań.

Władze agencji

            Ze względu na powagę interesu publicznego właściwym jest, aby prezesa Agencji powoływał Prezes Rady Ministrów lub Prezydent na przynajmniej 6-letnią kadencję
z możliwością przedłużenia o taki sam okres. Tylko realnie długa kadencja pozwala
na kształtowanie długoterminowej polityki w kluczowym obszarze.

Podsumowanie

            Niewątpliwym jest, że w dobie wysokiej inflacji i niestabilnej polityki międzynarodowej realizacja pomysłu Agencji Rozwoju Sportu może w pewnych gremiach budzić pewne obawy. Zdawać by się mogło, że w dobie wielu innych problemów sport nie jest priorytetowym działaniem ze strony państwa. Należy jednak zauważyć, że prognozowane działania powinny wynieść budżet państwa rocznie nie więcej niż 1 mld zł.,
co w dobie słabnącej złotówki nie jest wydatkiem ponadprzeciętnie wysokim, a pozytywne następstwa dalece przekraczają wskazane wydatki. Rozpatrując je należy przede wszystkim wskazać potrzebę daleko idącej kontrofensywy państwa w obszarze sportu powszechnego, którego braki znacznie pogłębiają wydatki przeznaczane na służbę zdrowia. Ponadto promocja rodzimego sportu sprzyja inwestycjom zagranicznym w dłuższym terminie,
co poprawia sytuację lokalnej gospodarki. W końcu lepiej dofinansowany
i zoptymalizowany sektor sportowy to szczęśliwsze społeczeństwo i mniejszy potencjał napięć zewnętrznych oraz dobrze ściągane z rynku oszczędności prywatne. To z kolei jedno
z fundamentalnych działań zmierzających do minimalizacji skutków inflacji, a także zmniejszeniu jej samej.

            Projekt Agencji Rozwoju Sportu odpowiada luce prawnej działań podejmowanych przez państwo w sferze sportu i powoduje skanalizowanie ich w rękach właściwej instytucji. Działania podejmowane oddolnie przez sektor sportowy, a nieposiadające odpowiedniego rozmachu oraz państwowe, które dotychczas nie znajdują właściwej realizacji, odnajdą swoje miejsce właśnie w niniejszej propozycji.

BIBLIOGRAFIA

Adamczuk J., Finansowanie sportu ze środków publicznych w Hiszpanii [w:] Finansowanie sportu ze środków publicznych, red. A. Babczuk, A. Talik, C.H. Beck, Warszawa 2014.

Adamczuk J. , Finansowanie sportu ze środków publicznych w Niemczech [w:] Finansowanie sportu ze środków publicznych, red. A. Babczuk, A. Talik, C.H. Beck, Warszawa 2014.

ASOIF, Future of Global Sport, 2019,  https://www.asoif.com/sites/default/files/download/future_ of_global_sport.pdf, 14.07.2019.

Borowski K., Rynek inwestycji kolekcjonerskich i alternatywnych, CedeWu, Warszawa 2016.

What Difference Does A Nation Brand Make, ”Brand Finance Journal” 2012,  https://brandfinance.com/images/upload/bfj_nation_brands_100_2012_dp.pdf, 14.07.2019.

Biliński M., Grabska-Luberadzka K., Leciak M., Piechota R., Radke H., Rischka-Słowik B., Tetłak K.,  Prawo sportowe, red. M. Leciak, Apple Books.

Brzeźniak M., Budowanie świadomości marki w klubie sportowym, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2017.

Deloitte, Rynek fitness w Polsce 2019, https://europeactive.blackboxpublishers.com/ en/publications/european-health-fitness-market-report-ehfmr-2019-hardcopy/, 05.07.2019.

Grzeszczak R., Sport w prawie europejskim, współczesne wyzwania dla teorii i praktyki, Instytut Wydawniczy EuroPrawo Sp. z o.o., Warszawa 2014.

Grzeszczak R., W(y)łączenie społeczne w sporcie [w:] Sport w prawie europejskim – współczesne wyzwania dla teorii i praktyki, red. D. Kornobis- Romanowska, Warszawa 2014, s. 131-149.

Gulati S., Ambush Marketing: The Unoficial Free Riding, ”International Journal of Research – Granthaalayah”, 2016, No. 4(9), DOI: 10.5281/zenodo.158927.

Kessler C., How France’s World Cup Victory Will Affect the Country’s Economy and Political Climate,  http://fortune.com/2018/07/16/economic-impact-world-cup-france-win/, 05.07.2019.

IBS, Ocena korzyści społecznych inwestycji w sport w odniesieniu do ponoszonych kosztów, 2016, http://ibs.org.pl/app/uploads/2017/01/IBS_Report_03a_2016_pl.pdf, 10.07.2019.

IEG, IEG’s Guide to Sponsorship, IEG LLC, Chicago 2017.

Kidd R., How ”Virtual” Advertising Is Helping Brands Reach International Soccer Fans, ”Forbes” 2018, https://www.forbes.com/sites/robertkidd/2018/08/24/how-virtual-advertising-is-helping- -brands-reach-international-soccer-fans/#71ecf8776b7f, 14.07.2019.

Komisja Europejska, Special Eurobarometer 213 -The citizens of the European Union and Sport, 2004,  http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/archives/ebs/ebs_213_report_en.pdf, 12.-07.2019.

Komisja Europejska, Special Eurobarometer 334 – Sport and physical activity, 2010, https://www.msit. gov.pl/download.php?s=1&id=11929, 10.07.2019.

Komisja Europejska, Special Eurobarometer 412 – Sport and physical activity, 2014, https://www.msit. gov.pl/download.php?s=1&id=11929, 12.07.2019.

Komisja Europejska, Special Eurobarometer 472 – Sport and physical activity, 2018, http://msit.gov.pl/ download/1/14470/Eurobarometr2017.pdf, 2018, 05.07.2019.

Komisja Europejska, Study on the economic impact of sport through sport satellite accounts, 2018, https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/865ef44c-5ca1-11e8- ab41-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-71256399, 02.07.2019.

Kończak J., Polski Sport 2016. Rozwój, finansowanie i wyzwania, Fundacja Promocji i Rozwoju Sportu ”Sport-life”,Warszawa 2016.

Kończak J., Polski Sport 2018. Sponsoring sportowy, Fundacja Promocji i Rozwoju Sportu ”Sport-life”, Warszawa 2018.

Krzesiniak E.J., Kluby i organizacje sportowe w prawie polskim na tle rozwiązań zagranicznych, Apple Books.

Lewicki Z., Ameryka: Instytucje i społeczeństwo 1607-2017, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2017.

McCormick M., Ajax shares shed more than a fifth after Champions League exit, “Financial Times” 2019, https://www.ft.com/content/e7344a64-722d-11e9-bbfb-5c68069fbd15,  14.07.2019.

Analiza Działalności Polskich Związków Sportowych w Sportach Olimpijskich. Raport końcowy z badania ewaluacyjnego, Warszawa, MSiT, 2016,  http://www.zarzadzaniesportem.org/uploaded_files/ cke_1519813657_PZSy_-_Raport_-_Analiza_dzialalnosci_polskich_zwiazkow_sportowych_w_ sportach_olimpijskichc802.pdf, 12.07.2019.

Ministerstwo Sportu i Turystyki, 3 lata, Warszawa 2018,  https://www.msit.gov.pl/ftp/folder/ 3_Lata_w_MSiT.pdf, 12.07.2019.

Ministerstwo Sportu i Turystyki, Kodeks Dobrego Zarządzania dla Polskich Związków Sportowych, Warszawa 2018, https://msit.gov.pl/pl/aktualnosci/7622,Kodeks-Dobrego-Zarzadzania-dla-Pol- skich-Zwiazkow-Sportowych.html, 04.07.2019.

Piątkowska S., Gocłowska S., Praktyki ambush marketingu jako wyzwanie dla współczesnych organizatorów wielkich imprez sportowych, Instytut Rozwoju Sportu i Edukacji, Warszawa 2018.

https://politykazdrowotna.com/artykul/polacy-w-rekordowym-tempie-przybieraja-na-wadze/827129

https://sport.tvp.pl/igrzyska/36172788/historyczna-tabela-medalowa-zio-niemcy-nadal-na-szczycie

---

[1]Intencją autora nie jest krytyka obostrzeń sanitarnych.

[2]Realizacja programów takich jak Team100, program Klub czy przymiarki do programu Skaut dały polskiemu sektorowi sportowemu realny impuls do progresji. Te działania przyczyniły się również bezpośrednio do wyboru Polaka – Witolda Bańki na stanowisko szefa Światowej Agencji Antydopingowej.

[3]M. Leciak [i in.] Prawo sportowe, red. M. Leciak, Apple Books.

[4]Tamże

[5]R. Grzeszczak, W(y)łączenie społeczne w sporcie [w:] Sport w prawie europejskim – współczesne wyzwania dla teorii i praktyki, red. D. Kornobis- Romanowska, Warszawa 2014, s. 131-149.

[6]Autorzy „Prawa sportowego” pod red. M. Leciaka przyjmują, iż niniejszy przepis konstytucyjny stanowi daleko idący obowiązek realizacji zaawansowanej polityki sportowej dla władz państwowych. Z całą pewnością stanowi on imperatyw pewnych działań w tym zakresie, natomiast dyskusyjne pozostaje, czy mamy do czynienia
z „obowiązkiem”. Praktyka pokazuje również, że realizacja polityki sportowej pozostaje obarczona pewnym stopniem dowolności.

[7]Tu warto wspomnieć chociażby o aprobacie społecznej dla transferów socjalnych, a także nowoczesnych trendach ekonomicznych, m. in. powszechnemu uznaniu koncepcji przedsiębiorczego państwa Marianny Mazzucato.

[8] E.J. Krzesiniak, Kluby i organizacje sportowe w prawie polskim na tle rozwiązań zagranicznych, Apple Books.

[9]https://politykazdrowotna.com/artykul/polacy-w-rekordowym-tempie-przybieraja-na-wadze/827129

[10]https://sport.tvp.pl/igrzyska/36172788/historyczna-tabela-medalowa-zio-niemcy-nadal-na-szczycie

[11]Jak np. realizacja programu Sportowa Polska z FRKF, itp.

[12]W niniejszym opracowaniu autor nie podejmuje kwantyfikacji ontologicznej modeli prowadzenia polityki
   sportowej.